ทำนองไต่ไม้ลำเดียว เป็นทำนองที่มีลักษณะเสียงขึ้นนาสิก แทรกอยู่ในแหล่ที่ 9 ของกัณฑ์มัทรีเป็นแหล่ที่พระเทศน์จะใช้เสียงสูงที่สุด โดยทั่วไปคนจะเรียกแหล่นี้อีกชื่อหนึ่งว่าแหล่มัทรีสลบ เป็นอาการของตัวละครของกัณฑ์นี้ที่ติดตามหาลูกไม่พบจึงร้องจนสุดเสียงทำให้ พระนางมัทรีสลบลง แต่ความเป็นจริงพระที่เทศน์กัณฑ์นี้ จะต้องเสียงดีและเสียงแหลมเล็กเหมือนผู้หญิง เวลาร้องแหล่จะต้องใช้เสียงขึ้นนาสิกโดยตลอด เสียงหวีดร้องเหมือนคนต้อนตีหมูเข้าเล้า เสียงจะสูงที่สุดตรงคำว่า “เอียงพระกายบ่ายศิโรเพศ” การที่พระผู้เทศน์มหาชาติกัณฑ์นี้ต้องใช้เสียงสูงสุดนี่เองจึงเรียกทำนองตอนนี้ว่า “ทำนองแหล่ไต่ไม้ลำเดียว”